میخائیل بولگاکف؛ پزشکی که در قطار نویسنده شد - وبلاگ طفره

به گزارش وبلاگ طفره، خبرگزاری ایسنا: میخائیل بولگاکف را با نام مرشد و مارگاریتا می شناسند، اما شاید ندانید او پزشکی جوان بود که با نوشتن یک داستان در قطاری شبانه، کارش را رها کرد و به دنیای نویسندگی قدم گذاشت.

روز سه شنبه 19 اسفند سال روز درگذشت میخائیل بولگاکف، نویسنده برجسته روس، است که رمان ماندگار مرشد و مارگاریتا را از خود بر جای گذاشت. نگاهی خواهیم داشت به شرحی کوتاه از رویداد های زندگی این رمان نویس مشهور قرن بیستمی:

کودکی و نوجوانی

میخائیل بولگاکف پانزدهم می 1981 در خانواده ای فرهیخته در شهر کی یف اوکراین دیده به دنیا گگردد. پدرش آفاناسی ایوانویچ، دانشیار آموزشگاه علوم الهی و مادرش، واروارا میخاییلونا، دبیر دبیرستانی در شهر کی یف بود.

پس از تولد فرزند اول، یعنی میخائیل، مادر از تدریس دست کشید و بیش تر وقت خود را به تربیت او اختصاص داد. گرچه میخائیل دوست داشت دنباله کار پدر را بگیرد، اما پدرش علاقه مند بود پسرش پزشک گردد. او پس از پایان تحصیلات دبیرستان، در سال 1909 وارد دانشکده پزشکی شد و در 1916 از آن جا فارغ التحصیل شد.

در سال 1907 پدر بولگاکف درگذشت. این حادثه برای خانواده ضربه سنگینی بود؛ زیرا علاوه بر وابستگی شدید عاطفی افراد خانواده به پدر، مادر خانواده قادر به تامین هزینه زندگی آن ها نبود. اما خیلی زود، آموزشگاه علوم الهی، پیروز به تخصیص حقوق ماهانه از دولت برای میخائیل شد؛ مبلغی که بیش تر از حقوق پدر بود.

تحصیلات دانشگاهی و شغل

در بهار 1916، بولگاکف تحصیل در دانشکده پزشکی را به پایان رساند و کمی بعد به خدمت سربازی احضار شد. علاقه شخصی او به زبان ها و ادبیات خارجی باعث شد که در کنار کار پزشکی در زمینه ادبی نیز فعال باشد.

در پاییز همان سال، ارتش او را به عنوان پزشک به روستای نیکلسکی در منطقه اسمالنسک اعزام کرد. خاطرات این دوران در مجموعه داستان یادداشت های پزشک جوان روستا آمده است.

یک سال بعد از اتمام دانشگاهش، انقلاب روسیه و به دنبال آن جنگ های داخلی درگرفت و او به عنوان پزشک در جبهه ها فعالیت می کرد. در این زمان دو برادر او در ارتش سفید با ارتش سرخ مقابله می کردند.

ورود به دنیای نویسندگی

بولگاکف در کتاب زندگی نامه خود نوشته است: سال 1919 با قطار سفری شبانه داشتم که آغاز کردم به نوشتن یک داستان. زمانی که قطار ایستاد، داستانم را به ناشر دادم تا چاپ گردد. او که اولین کارهایش را در کی یف روایت می کرد، تصمیم گرفت پزشکی را رها کند و به دنبال عشقش به ادبیات برود. زندگی بولگاکف با انتشار ابلیس نامه دگرگون شد. این داستان، توجه مجامع فرهنگی را به خود جلب کرد و نام او را به عنوان یک نویسنده برجسته طنزپرداز بر سر زبان ها انداخت. سال 1925 برای او سالی پر از تنش بود. رمان مورد علاقه نویسنده یعنی گارد سفید اجازه انتشار یافت و داستان های تخم مرغ های شوم و دل سگ در مجلات مختلف به چاپ رسید.

یک سال بعد، کتاب گارد سفید را به پایان رساند. تنها بخش هایی از این کتاب اجازه انتشار پیدا کرد و سال ها بعد از مرگش به شکل کامل منتشر شد. علاوه بر این، انتشارات ندار اولین مجموعه داستان او را منتشر کرد، اما اجازه انتشار قسمت دوم رمان گارد سفید و چاپ داستان های تخم مرغ های شوم و دل سگ به صورت کتاب داده نشد و کتاب مجموعه داستان ها هم پس از انتشار، توقیف و تمام نسخه های آن از بین برده شد.

در سال 1926، او این رمان را به نمایشنامه تبدیل کرد. اجرای نمایشنامه با استقبال همراه شد. به دلیل ذکر واقعیت ها و برخوردی عاطفی با قضیه، مردم در حین اجرای نمایشنامه گریه می کردند. نمایشنامه گارد سفید از آن جهت بر روی صحنه آمد که استالین از آن خوشش آمده بود. اما بسیاری از آثار دیگر بولگاکف اجازه چاپ نیافتند، به طوری که شرایط زندگی برای او سخت شد.

او در سال 1930 نامه ای به استالین نوشت و از او خواست که یا اجازه کار و فعالیت آزاد به او داده گردد و یا اجازه خروج از کشور. استالین دستور داد او را در تئاتری مشغول به کار نمایند. اما با این حال او همچنان به نوشتن آثاری ادامه داد که روزگار دیکتاتوری را حداقل به طور نمادین به تصویر می کشید.

از بین آثار او دو کتاب قلب سگی (در ایران به نام دل سگ) و مرشد و مارگایتا از اهمیت زیادی برخوردارند، زیرا او در این آثار به طور نمایانی به توصیف اختناق اجتماعی پرداخته است. کتاب دل سگ او تا آخرین لحظه های عمر حکومت کمونیستی اجازه انتشار نیافت.

بی شک خلاقیت فانتزی - رئالیستی و توصیف های ملموس بولگاکف در آثار کم تر نویسنده ای به چشم می خورد. رمان مرشد و مارگاریتا او، به عنوان پیش درآمد سبک ادبی رئالیسم جادویی که گابریل گارسیا مارکز و میلان کوندرا در شکل گیری آن سهم عمده ای داشته اند، شناخته می گردد. این کتاب پرطرفدار بعد از انتشار به بازار سیاه راه پیدا کرد و دست به دست بین مردم می چرخید، آن هم با قیمتی 50 برابر قیمت پشت جلد! 30 هزار جلد از رمان مرشد و مارگریتا به چاپ رسید که 26 هزار نسخه آن به خارج صادر شد و تمام نسخه های توزیع شده در شوروی در عرض یک شب تمام شد. در آن موقع این کتاب با 100 برابر قیمت پشت جلد خرید و فروش می شد.

بولگاکف در طول زندگی سه بار ازدواج کرد. گفته می گردد همسر سوم او یلنا شیلوفسکی، منبع الهام شخصیت مارگاریتا در رمان مرشد و مارگاریتا بوده است. بولگاکف 12 سال پایانی عمر 48 ساله خود را صرف نوشتن این رمان کرد که به گمان بسیاری از منتقدان به رمان های کلاسیک پهلو می زند و بی تردید در زمر ه درخشان ترین آثارِ ادبی تاریخِ روسیه به شمار می رود.

پس از بولگاکف

این نویسنده بزرگ روس پایان در دهم مارس 1940 بر اثر نوعی بیماری کبدی موروثی درگذشت و پیکر او را در قبرستان نوودویچیه مسکو به خاک سپردند. از آثار میخائیل بولگاکف که به فارسی ترجمه شده اند می توان به مرشد و مارگاریتا، دل سگ، برف سیاه و مرفین و تخم مرغ های شوم اشاره نمود.

منتقدان و نویسندگان مشهوری، چون اس. آنگارسکی، این نویسنده مطرح را یک نابغه ادبی می دانستند و در مقابل نیز نیش قلم گروهی دیگر از منتقدان، به سمت او نشانه رفت.