یک کشف تازه در غرب ایران - وبلاگ طفره

به گزارش وبلاگ طفره، درباره این یافته های باستان شناسان، در نشست تخصصی بازنمایی چشم اندازی از دشت دهلران؛ بر مبنای نویافته تپه گاران که به همت پژوهشکده باستان شناسی برگزار شد، گزارش داده شد. محسن زینی وند، باستان شناسی که در این محوطه کاوش کرده است، گفت: گاران در دشت دهلران از توابع استان امروزین ایلام و در جنوب غربی فلات ایران واقع شده است. این محوطه در 3 کیلومتری شرق رود دوویرج و در 2800 متری شمال ـ شمال غربی تپۀ موسیان واقع شده است. محوطۀ گاران با وسعت 17 هکتار، از یک برجستگی اصلی مخروطی شکل در جنوب محوطه و چندین پشتۀ نامنظم تشکیل شده است که در شرق، شمال و غرب برجستگی اصلی قرار دارند.

این باستان شناس ادامه داد: ارتفاع برجستگی اصلی 20 متر و ارتفاع پشته های پیرامونی آن حدوداً بین 3 تا 6 متر است. سرتاسر دامنه برجستگی اصلی را پهنۀ پست و یکنواختی به عرض تقریباً 20 متر در برگرفته است که آن را از پشته های پیرامونی جدا کرده است. شاید این پدیده نشانی از وجود یک خندق باشد که برای حفاظت بیشتر پیرامون آکروپل تپه ایجاد شده است.

زینی وند در ادامه این گزارش گفت: گاران به دلیل توالی منظم از اواخر سلسله های قدیم تا اواخر دوران تاریخی و همچنین تبدیل شدن به بزرگترین زیستگاه در نیمه هزاره دوم قبل از میلاد تا اواخر دوره هخامنشی، از اهمیت فوق العاده ای در مطالعات باستان شناسی این منطقه برخوردار است.

او درباره نتایج بررسی و کاوش این محوطه در سال های اخیر اظهار کرد: در بررسی سطحی از دامنۀ پشتۀ اصلی چندین آجر شکسته، که گاه دارای کتیبه بوده اند، شناسایی شد. البته نبشته های این آجرهای کتیبه دار استامپی به دلیل آبسوده شدن و هوازدگی قابل خواندن نبودند، ولی در یک نمونه، چند کلمۀ ناقص از جمله لوگال (حاکم)، دومو (پسر) و بلی تو (سرور او) قابل خواندن بود که نشان می دهد به زبان اَکدی نگاشته شده اند.

این باستان شناس ادامه داد: در همین بررسی ها، یک تکه آجر دیگر که در عین حال ساده، ولی شگفت انگیز است نیز شناسایی شده که شیارهایی بر سطح دارد. این نمونه مشابه نمونه هایی است که به فراوانی در بین النهرین به دست آمده که سُنت نقشه های جغرافیایی، شهرسازی، پلان معابد و کاخ ها، طرح سیستم آبیاری و اراضی کشاورزی در هزاره سوم و تا اول پیش از میلاد را تداعی می کند. تطبیق پلان یا طرح نمونۀ گاران با بخشی از توپوگرافی دشت دهلران تا حدودی همخوانی دارد.

به گفته زینی وند، خطوط ارائه شده روی آجر نقش دار، چهار شکل را نمایندگی می کند که عبارتند از رودخانه، کوه، سد یا بند، و کانال های آبرسانی. چنین وضعیتی در شمال شرقی دشت دهلران؛ جایی که رودخانه دوویرج از سیاه کوه (ارتفاعات زاگرس مرکزی) جاری شده و وارد دشت می شود به واسطۀ تغییرات اقلیمی هزاره های گذشته دارای بستری عمیق شده و انشعابات آبی از این رودخانه را با مشکل روبرو کرده است که همین باعث استفاده از بند برای بالا آوردن سطح آب رودخانه و جاری شدن آب در کانال ها در دورۀ عیلام باستان شده است.

این باستان شناس شواهدی از بندهایی را که با نی یا شاخه در یکصد سال پیش روی رود فرات و شمال دزفول برای بالا آوردن سطح آب ایجاد شده بود، نمونۀ قابل اتکایی خواند که احتمالاً روی نقشۀ آجری گاران نیز آمده است.

او گفت: با توجه به شواهد کانال های باستانی، که از رود دوویرج منشعب می شده و اراضی زیستگاه های گاران و موسیان را تأمین می کرده، به نظر می رسد با یک پروژۀ عمرانی از دورۀ عیلام قدیم روبرویم که پیش از اجرا همانند سنت بین النهرینی، پلان آن روی یک آجر کشیده شده است.

این باستان شناس در نتیجه بیان نمود: کتیبه آجری اکدی شناسایی شده به همراه آجر نقش دار که احتمالاً نقشه ای درباره سیستم آبرسانی است، نظر ما را به اهمیت سیاسی-اقتصادی گاران در سرحدات غربی عیلام سوق می دهد. این منطقه به دلایلی از جمله راه اصلی شوش به بین النهرین، منابع آبی، منابع طبیعی از جمله قیر و سنگ و رسوبات آبرفتی مناسب برای کشاورزی، مورد طمع می توانسته قرار بگیرد. از این نظر کشف چنین شواهد مادی در ارتباط با این مؤلفه ها دور از انتظار نیست.